Fac serpéntem ǽneum et pone eum pro signo: qui percússus aspéxerit eum, vivet...

Propter quod et Deus exaltávit illum: et donávit illi nomen, quod est super omne nomen: ut in nomine Jesu omne genu flectátur cœléstium, terréstrium et infernórum: et omnis lingua confiteátur, quia Dóminus Jesus Christus in glória est Dei Patris.

 

Today is the feast of the Triumph of Most Holy Cross, Arbor alta et nobilis, of Our Lord Jesus Christ. The relics of the True Cross were discovered by the Empress Helena, mother of Constantine the Great, and Macarius of Jerusalem, in 327; they were recovered from the Persians by the Emperor Heraclius and restored in Jerusalem in 629. 

Lectio 1
De libro Númeri
Num 21:1-3.
1 Cum audísset Chananǽus rex Arad, qui habitábat ad merídiem, venísse scílicet Israël per exploratórum viam, pugnávit contra illum et victor exsístens duxit ex eo prædam.
2 At Israël, voto se Dómino óbligans, ait: Si tradíderis pópulum istum in manu mea, delébo urbes ejus.
3 Exaudivítque Dóminus preces Israël, et trádidit Chananǽum, quem ille interfécit, subvérsis úrbibus ejus, et vocávit nomen loci illíus Horma, id est, anáthema.

R. Gloriósum diem sacra venerátur Ecclésia, dum triumphále reserátur lignum:
* In quo Redémptor noster, mortis víncula rumpens, cállidum áspidem superávit.
V. In ligno péndens nostræ salútis sémitam Verbum Patris invénit.
R. In quo Redémptor noster, mortis víncula rumpens, cállidum áspidem superávit.

Lectio 2
Num 21:4-6.
4 Profécti sunt autem et de monte Hor per viam quæ ducit ad Mare Rubrum, ut circumírent terram Edom. Et tædére cœpit pópulum itíneris ac labóris.
5 Locutúsque contra Deum et Móysen ait: Cur eduxísti nos de Ægýpto ut morerémur in solitúdine? Deest panis, non sunt aquæ, ánima nostra jam náuseat super cibo isto levíssimo.
6 Quam ob rem misit Dóminus in pópulum ignítos serpéntes.

R. Crux fidélis, inter omnes arbor una nóbilis: nulla silva talem profert, fronde, flore, gérmine:
* Dulce lignum, dulces clavos, dulce pondus sustínuit.
V. Super ómnia ligna cedrórum tu sola excélsior.
R. Dulce lignum, dulces clavos, dulce pondus sustínuit.

Lectio 3
Num 21:6-9.
6 Ad quorum plagas et mortes plurimórum
7 Venérunt ad Móysen atque dixérunt: Peccávimus, quia locúti sumus contra Dóminum et te: ora ut tollat a nobis serpéntes. Oravítque Móyses pro pópulo.
8 Et locútus est Dóminus ad eum: Fac serpéntem ǽneum et pone eum pro signo: qui percússus aspéxerit eum, vivet.
9 Fecit ergo Móyses serpéntem ǽneum et pósuit eum pro signo; quem cum percússi aspícerent, sanabántur.

R. Hæc est arbor digníssima, in paradísi médio situáta,
* In qua salútis auctor própria morte mortem ómnium superávit.
V. Crux præcellénti decóre fúlgida, quam Heraclíus imperátor concupiscénti ánimo recuperávit.
R. In qua salútis auctor própria morte mortem ómnium superávit.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. In qua salútis auctor própria morte mortem ómnium superávit.

Lectio 4
Chósroas, Persárum rex, extrémis Phocæ impérii tempóribus, Ægýpto et Africa occupáta ac Jerosólyma capta multísque ibi cæsis Christianórum míllibus, Christi Dómini Crucem, quam Hélena in monte Calváriæ collocárat, in Pérsidem ábstulit. Itaque Heraclíus, qui Phocæ succésserat, multis belli incómmodis et calamitátibus afféctus, pacem petébat; quam a Chósroa, victóriis insolénte, ne iníquis quidem conditiónibus impetráre póterat. Quare in summo discrímine se assíduis jejúniis et oratiónibus exércens, opem a Deo veheménter implorábat; cujus mónitu exércitu comparáto, signa cum hoste cóntulit, ac tres duces Chósroæ cum tribus exercítibus superávit.

R. Nos autem gloriári opórtet in Cruce Dómini nostri Jesu Christi, in quo est salus, vita, et resurréctio nostra:
* Per quem salváti et liberáti sumus.
V. Tuam Crucem adorámus, Dómine, et recólimus tuam gloriósam passiónem.
R. Per quem salváti et liberáti sumus.

Lectio 5
Quibus cládibus fractus Chósroas, in fuga, qua traícere Tigrim parábat, Medársen fílium sócium regni desígnat. Sed eam contuméliam cum Síroës, Chósroæ major natu fílius, ferret atróciter, patri simul et fratri necem machinátur; quam paulo post utríque ex fuga retrácto áttulit, regnúmque ab Heraclío impetrávit quibúsdam accéptis conditiónibus, quarum ea prima fuit, ut Crucem Christi Dómini restitúeret. Ergo Crux, quatuórdecim annis postquam vénerat in potestátem Persárum, recépta est. Quam rédiens Jerosólymam Heraclíus solémni celebritáte suis húmeris rétulit in eum montem, quo eam Salvátor túlerat.

R. Dum sacrum pignus cǽlitus exaltátur, Christi fides roborátur:
* Adsunt prodígia divína in virga Móysi prímitus figuráta.
V. Ad Crucis contáctum resúrgunt mórtui, et Dei magnália reserántur.
R. Adsunt prodígia divína in virga Móysi prímitus figuráta.

Lectio 6
Quod factum illústri miráculo commendátum est. Nam Heraclíus, ut erat auro et gemmis ornátus, insístere coáctus est in porta, quæ ad Calváriæ montem ducébat. Quo enim magis prógredi conabátur, eo magis retinéri videbátur. Cumque ea re et ipse Heraclíus et réliqui omnes obstupéscerent; Zacharías, Jerosolymórum antístes, Vide, inquit, imperátor, ne isto triumpháli ornátu, in Cruce ferénda parum Jesu Christi paupertátem et humilitátem imitére. Tum Heraclíus, abjécto amplíssimo vestítu detractísque cálceis ac plebéio amíctu indútus, réliquum viæ fácile confécit, et in eódem Calváriæ loco Crucem státuit, unde fúerat a Persis asportáta. Itaque Exaltatiónis sanctæ Crucis solémnitas, quæ hac die quotánnis celebrabátur, illústrior habéri cœpit ob ejus rei memóriam, quod ibídem fúerit repósita ab Heraclío, ubi Salvatóri primum fúerat constitúta.

R. Hoc signum Crucis erit in cælo, cum Dóminus ad judicándum vénerit:
* Tunc manifésta erunt abscóndita cordis nostri.
V. Cum séderit Fílius hóminis in sede majestátis suæ, et cœ́perit judicáre sǽculum per ignem.
R. Tunc manifésta erunt abscóndita cordis nostri.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Tunc manifésta erunt abscóndita cordis nostri.

Lectio 7

Léctio sancti Evangélii secúndum Joánnem

Joannes 12:31-36.

In illo témpore: Dixit Jesus turbis Judæórum: Nunc judícium est mundi, nunc princeps hujus mundi eiciétur foras. Et réliqua.

Homilía sancti Leónis Papæ

Sermo 8 de Passione Domini, post medium.

Exaltáto, dilectíssimi, per Crucem Christo, non illa tantum spécies aspéctui mentis occúrrat, quæ fuit in óculis impiórum, quibus per Móysen dictum est: Et erit pendens vita tua ante óculos tuos, et timébis die ac nocte, et non credes vitæ tuæ. Isti enim nihil in crucifíxo Dómino præter fácinus suum cogitáre potuérunt, habéntes timórem, non quo fides vera justificátur, sed quo consciéntia iníqua torquétur. Noster vero intelléctus, quem spíritus veritátis illúminat, glóriam Crucis, cælo terráque radiántem, puro ac líbero corde suscípiat; et interióre ácie vídeat, quale sit quod Dóminus, cum de passiónis suæ loquerétur instántia, dixit: Nunc judícium mundi est, nunc princeps hujus mundi eiciétur foras. Et ego, si exaltátus fúero a terra, ómnia traham ad meípsum.

R. Dulce lignum, dulces clavos, dulce pondus sustínuit:
* Quæ sola digna fuit portáre prétium hujus sǽculi.
V. Hoc signum Crucis erit in cælo cum Dóminus ad judicándum vénerit.
R. Quæ sola digna fuit portáre prétium hujus sǽculi.

 

Lectio 8

O admirábilis poténtia Crucis! o ineffábilis glória Passiónis, in qua et tribúnal Dómini, et judícium mundi, et potéstas est Crucifíxi! Traxísti enim, Dómine, ómnia ad te, et cum expandísses tota die manus tuas ad pópulum non credéntem et contradicéntem, tibi, confiténdæ majestátis tuæ sensum totus mundus accépit. Traxísti, Dómine, ómnia ad te, cum in exsecratiónem Judáici scéleris, unam protulérunt ómnia eleménta senténtiam; cum, obscurátis lumináribus cæli et convérso in noctem die, terra quoque mótibus quaterétur insólitis, univérsaque creatúra impiórum úsui se negáret. Traxísti, Dómine, ómnia ad te, quóniam, scisso templi velo, Sancta sanctórum ab indígnis pontifícibus recessérunt; ut figúra in veritátem, prophetía in manifestatiónem, et lex in Evangélium verterétur.

R. Sicut Móyses exaltávit serpéntem in desérto, ita exaltári opórtet Fílium hóminis:

* Ut omnis qui credit in ipsum, non péreat, sed hábeat vitam ætérnam.

V. Non misit Deus Fílium suum in mundum ut júdicet mundum, sed ut salvétur mundus per ipsum.

R. Ut omnis qui credit in ipsum, non péreat, sed hábeat vitam ætérnam.

V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.

R. Ut omnis qui credit in ipsum, non péreat, sed hábeat vitam ætérnam.

Lectio 9

Traxísti, Dómine, ómnia ad te, ut, quod in uno Judǽæ templo obumbrátis significatiónibus tegebátur, pleno apertóque sacraménto universárum ubíque natiónum devótio celebráret. Nunc étenim et ordo clárior levitárum, et dígnitas ámplior seniórum, et sacrátior est únctio sacerdótum: quia Crux tua ómnium fons benedictiónum, ómnium est causa gratiárum; per quam credéntibus datur virtus de infirmitáte, glória de oppróbrio, vita de morte. Nunc étiam, carnálium sacrificiórum varietáte cessánte, omnes differéntias hostiárum una córporis et sánguinis tui implet oblátio: quóniam tu es verus Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi; et ita in te univérsa pérficis mystéria, ut sicut unum est pro omni víctima sacrifícium, ita unum de omni gente sit regnum.

Te Deum.

Introitus. Gal. 6, 14. Nos autem gloriári opórtet in Cruce Domini nostri Jesu Christi: in quo est salus, vita et resurréctio nostra: per quem salváti et liberáti sumus. Ps. 66, 2. Deus misereátur nostri, et benedícat nobis: illúminet vultum suum super nos, et misereátur nostri. V. Glória Patri.

Kyrie, Gloria.

Oratio. Deus, qui nos hodiérna die Exaltatiónis sanctæ Crucis ánnua sollemnitáte lætíficas: præsta, quǽsumus; ut, cujus mystérium in terra cognóvimus, ejus redemptiónis prǽmia in cœlo mereámur. Per eúndem Dóminum.

Léctio Epístolæ beáti Pauli Apóstoli ad Philippénses.
Philipp. 2, 5-11.
Fratres: Hoc enim sentíte in vobis, quod et in Christo Jesu: qui, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitrátus est esse se æquálem Deo: sed semetípsum exinanívit, formam servi accipiens, in similitudinem hóminum factus, et hábitu inventus ut homo. Humiliávit semetípsum, factus oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltávit illum: et donávit illi nomen, quod est super omne nomen: [hic genuflectitur] ut in nomine Jesu omne genu flectátur cœléstium, terréstrium et infernórum: et omnis lingua confiteátur, quia Dóminus Jesus Christus in glória est Dei Patris.

Graduale. Ibid., 8-9. Christus factus est pro nobis oboediens usque ad mortem, mortem autem crucis. V. Propter quod et Deus exaltávit illum, et dedit illi nomen, quod est super omne nomen.

Allelúja, allelúja. V. Dulce lignum, dulces clavos, dúlcia ferens póndera: quæ sola fuísti digna sustinére Regem cœlórum et Dóminum. Allelúja.

+ Sequéntia sancti Evangélii secúndum Joánnem.
Joann. 12, 31-36.
In illo témpore: Dixit Jesus turbis Judæórum: Nunc judícium est mundi: nunc princeps hujus mundi ejiciátur foras. Et ego si exaltátum fuero a terra, ómnia traham ad meipsum. Hoc autem dicébat, signíficans, qua morte esset moritúrus. Respóndit ei turba. Nos audívimus ex lege, quia Christus manet in ætérnum: et quómodo tu dicis: Opórtet exaltári Fílium hóminis? Quis est iste Fílius hóminis? Dixit ergo eis Jesus: Adhuc módicum lumen in vobis est. Ambuláte, dum lucem habétis, ut non vos ténebræ comprehéndant: et qui ámbulat in ténebris, nescit, quo vadat. Dum lucem habétis, crédite in lucem, ut fílii lucis sitis.

Credo.

Offertorium. Prótege, Dómine, plebem tuam per signum sanctæ Crucis ab ómnibus insídiis inimicórum ómnium: ut tibi gratam exhibeámus servitútem, et acceptábile fiat sacrifícium nostrum, allelúja.

Secreta. Jesu Christi, Dómini nostri, Córpore et Sánguine saginándi, per quem Crucis est sanctifícátum vexíllum: quǽsumus, Dómine, Deus noster; ut, sicut illud adoráre merúimus, ita perénniter ejus glóriæ salutáris potiámur efféctu. Per eúndem Dóminum.

Sanctus, Agnus Dei.

Communio. Per signum Crucis de inimícis nostris líbera nos, Deus noster.

Postcommunio. Adésto nobis, Dómine, Deus noster: et, quos sanctæ Crucis lætári facis honóre, ejus quoque perpétuis defénde subsídiis. Per Dóminum.

LDVM