In Nativitate Domini Nostri Iesu Christi: Sanctissima Missa in nocte

Statio ad Sanctam Mariam majorem ad Præsepe

It is Christmas Eve here; Matins of Christmas at Saint-Eugène begins in a quarter of an hour, at 1300. The libellum is here; the page for Matins and Dominus dixit at Liturgia is here. The Mass Dominus dixit ad me will follow Christmas Matins at about 1430.

Christe Redémptor ómnium,

Ex Patre Patris únice,

Solus ante princípium

Natus ineffabíliter.

Tu lumen, tu splendor Patris,

Tu spes perénnis ómnium:

Inténde quas fundunt preces

Tui per orbem fámuli.

Meménto salútis Auctor,

Quod nostri quondam córporis,

Ex illibáta Vírgine

Nascéndo, formam súmpseris.

Sic præsens testátur dies,

Currens per anno círculum,

Quod solus a sede Patris

Mundi salus advéneris.

Hunc cælum, terra, hunc mare,

Hunc omne quod in eis est,

Auctórem advéntus tui,

Laudans exsúltat cántico.

Nos quoque, qui sancto tuo

Redémpti sánguine sumus,

Ob diem natális tui,

Hymnum novum concínimus.

Glória tibi Dómine,

Qui natus es de Vírgine,

Cum Patre et Sancto Spíritu,

In sempitérna sǽcula.

Amen.

Lectio 1

Isa 9:1-6

Primo témpore alleviáta est terra Zábulon, et terra Néphthali: et novíssimo aggraváta est via maris trans Jordánem Galilǽæ géntium.

Pópulus qui ambulábat in ténebris, vidit lucem magnam: habitántibus in regióne umbræ mortis, lux orta est eis.

Multiplicásti gentem, et non magnificásti lætítiam. Lætabúntur coram te, sicut qui lætántur in messe, sicut exsúltant victóres, capta præda, quando dívidunt spólia.

Jugum enim óneris ejus, et virgam húmeri ejus, et sceptrum exactóris ejus superásti sicut in die Mádian.

Quia omnis violénta prædátio cum tumúltu, et vestiméntum mistum sánguine, erit in combustiónem, et cibus ignis.

Párvulus enim natus est nobis, et fílius datus est nobis, et factus est principátus super húmerum ejus: et vocábitur nomen ejus, Admirábilis, Consiliárius, Deus, Fortis, Pater futúri sǽculi, Princeps pacis.

R. Hódie nobis cælórum Rex de Vírgine nasci dignátus est, ut hóminem pérditum ad cæléstia regna revocáret:

* Gaudet exércitus Angelórum: quia salus ætérna humáno géneri appáruit.

V. Glória in excélsis Deo, et in terra pax homínibus bonæ voluntátis.

R. Gaudet exércitus Angelórum: quia salus ætérna humáno géneri appáruit.

V. Glória Patri, et Fílio, et Spirítui Sancto.

R. Hódie nobis cælórum Rex de Vírgine nasci dignátus est, ut hóminem pérditum ad cæléstia regna revocáret: * Gaudet exércitus Angelórum: quia salus ætérna humáno géneri appáruit.

Lectio 2

Isa 40:1-8

Consolámini, consolámini, pópule meus, dicit Deus vester.

Loquímini ad cor Jerúsalem, et advocáte eam: quóniam compléta est malítia ejus, dimíssa est iníquitas illíus: suscépit de manu Dómini duplícia pro ómnibus peccátis suis.

Vox clamántis in desérto: Paráte viam Dómini, rectas fácite in solitúdine sémitas Dei nostri.

Omnis vallis exaltábitur, et omnis mons et collis humiliábitur: et erunt prava in dirécta, et áspera in vias planas.

Et revelábitur glória Dómini: et vidébit omnis caro páriter quod os Dómini locútum est.

Vox dicéntis: Clama. Et dixi: Quid clamábo? Omnis caro fœnum, et omnis glória ejus quasi flos agri.

Exsiccátum est fœnum, et cécidit flos: quia spíritus Dómini sufflávit in eo. Vere fœnum est pópulus:

Exsiccátum est fœnum, et cécidit flos: Verbum autem Dómini nostri manet in ætérnum.

R. Hódie nobis de cælo pax vera descéndit:

* Hódie per totum mundum mellíflui facti sunt cæli.

V. Hódie illúxit nobis dies redemptiónis novæ, reparatiónis antíquæ, felicitátis ætérnæ.

R. Hódie per totum mundum mellíflui facti sunt cæli.

Lectio 3

Isa 52:1-6

Consúrge, consúrge, indúere fortitúdine tua, Sion, indúere vestiméntis glóriæ tuæ, Jerúsalem, cívitas sancti: quia non adíciet ultra ut pertránseat per te incircumcísus, et immúndus.

Excútere de púlvere, consúrge, sede, Jerúsalem: solve víncula colli tui, captíva fília Sion.

Quia hæc dicit Dóminus: Gratis venumdáti estis, et sine argénto redimémini.

Quia hæc dicit Dóminus Deus: In Ægýptum descéndit pópulus meus in princípio, ut colónus esset ibi: et Assur absque ulla causa calumniátus est eum.

Et nunc quid mihi est hic, dicit Dóminus, quóniam ablátus est pópulus meus grátis? Dominatóres ejus iníque agunt, dicit Dóminus: et júgiter tota die nomen meum blasphemátur.

Propter hoc sciet pópulus meus nomen meum, in die illa: quia ego ipse qui loquébar, ecce adsum.

R. Quem vidístis, pastóres? dícite, annuntiáte nobis, in terris quis appáruit?

* Natum vídimus, et choros Angelórum collaudántes Dóminum.

V. Dícite, quidnam vidístis? et annuntiáte Christi nativitátem.

R. Natum vídimus, et choros Angelórum collaudántes Dóminum.

V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.

R. Natum vídimus, et choros Angelórum collaudántes Dóminum.

Lectio 4

Sermo sancti Leónis Papæ

Sermo 1 de Nativitate Domini

Salvátor noster, dilectíssimi, hódie natus est: gaudeámus. Neque enim fas est locum esse tristítiæ, ubi natális est vitæ: quæ, consúmpto mortalitátis timóre, nobis íngerit de promíssa æternitáte lætítiam. Nemo ab hujus alacritátis participatióne secérnitur. Una cunctis lætítiæ commúnis est rátio: quia Dóminus noster, peccáti mortísque destrúctor, sicut nullum a reátu líberum réperit, ita liberándis ómnibus venit. Exsúltet sanctus, quia appropínquat ad palmam: gáudeat peccátor, quia invitátur ad véniam: animétur gentílis, quia vocátur ad vitam. Dei namque Fílius secúndum plenitúdinem témporis, quam divíni consílii inscrutábilis altitúdo dispósuit, reconciliándam auctóri suo natúram géneris assúmpsit humáni, ut invéntor mortis diábolus, per ipsam, quam vícerat, vincerétur.

 

R. O magnum mystérium, et admirábile sacraméntum, ut animália vidérent Dóminum natum, jacéntem in præsépio:

* Beáta Virgo, cujus víscera meruérunt portáre Dóminum Christum.

V. Ave, María, grátia plena: Dóminus tecum.

R. Beáta Virgo, cujus víscera meruérunt portáre Dóminum Christum.

 

Lectio 5

In quo conflíctu pro nobis ínito, magno et mirábili æquitátis jure certátum est, dum omnípotens Dóminus cum sævíssimo hoste non in sua majestáte, sed in nostra congréditur humilitáte: obíciens ei eándem formam, eandémque natúram, mortalitátis quidem nostræ partícipem, sed peccáti totíus expértem. Aliénum quippe ab hac nativitáte est, quod de ómnibus légitur: Nemo mundus a sorde, nec infans, cujus est uníus diéi vita super terram. Nihil ergo in istam singulárem nativitátem de carnis concupiscéntia transívit, nihil de peccáti lege manávit. Virgo régia Davídicæ stirpis elígitur, quæ sacro gravidánda fœtu, divínam humanámque prolem prius concíperet mente, quam córpore. Et ne supérni ignára consílii ad inusitátos pavéret affátus, quod in ea operándum erat a Spíritu Sancto, collóquio discit angélico: nec damnum credit pudóris, Dei Génitrix mox futúra.

R. Beáta Dei Génitrix María, cujus víscera intácta pérmanent:

* Hódie génuit Salvatórem sǽculi.

V. Beáta, quæ crédidit: quóniam perfécta sunt ómnia, quæ dicta sunt ei a Dómino.

R. Hódie génuit Salvatórem sǽculi.

Well, one had better use the libellum because there is not a complete concordance between what is at the 1570 Matins (at DivinumOfficium.com) and what is being sung at Saint-E. Ah, they sang a 9th responsorium because poor M. l'Abbé, whose voice sounds as if he is perhaps under the weather, is singing the Gospel lesson Liber generatiónis Jesu Christi fílii David, fílii Abraham; and then we will proceed to the Te Deum.

Lectio 6

Agámus ergo, dilectíssimi, grátias Deo Patri, per Fílium ejus in Spíritu Sancto: qui propter multam caritátem suam, qua diléxit nos, misértus est nostri: et cum essémus mórtui peccátis, convivificávit nos Christo, ut essémus in ipso nova creatúra, novúmque figméntum. Deponámus ergo véterem hóminem cum áctibus suis: et adépti participatiónem generatiónis Christi, carnis renuntiémus opéribus. Agnósce, o Christiáne, dignitátem tuam: et divínæ consors factus natúræ, noli in véterem vilitátem degéneri conversatióne redíre. Meménto, cujus cápitis et cujus córporis sis membrum. Reminíscere, quia érutus de potestáte tenebrárum, translátus es in Dei lumen et regnum.

R. Sancta et immaculáta virgínitas, quibus te láudibus éfferam, néscio:
* Quia quem cæli cápere non póterant, tuo grémio contulísti.
V. Benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui.
R. Quia quem cæli cápere non póterant, tuo grémio contulísti.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Quia quem cæli cápere non póterant, tuo grémio contulísti.

Lectio 7

Léctio sancti Evangélii secúndum Lucam

Luc 2:1-14

In illo témpore: Exiit edíctum a Cǽsare Augústo, ut describerétur univérsus orbis. Et réliqua.

Homilía sancti Gregórii Papæ

Homilia 8 in Evangelia

Quia, largiénte Dómino, Missárum solémnia ter hódie celebratúri sumus, loqui diu de evangélica lectióne non póssumus: sed nos áliquid vel bréviter dícere, Redemptóris nostri Natívitas ipsa compéllit. Quid est enim, quod nascitúro Dómino mundus descríbitur, nisi hoc, quod apérte monstrátur, quia ille apparébat in carne, qui eléctos suos adscríberet in æternitáte? Quo contra de réprobis per prophétam dícitur: Deleántur de libro vivéntium, et cum justis non scribántur. Qui bene étiam in Béthlehem náscitur: Béthlehem quippe domus panis interpretátur. Ipse namque est, qui ait: Ego sum panis vivus, qui de cælo descéndi. Locus ergo, in quo Dóminus náscitur, domus panis ántea vocátus est; quia futúrum profécto erat, ut ille ibi per matériam carnis apparéret, qui electórum mentes intérna satietáte refíceret. Qui non in paréntum domo, sed in via náscitur: ut profécto osténderet, quia per humanitátem suam, quam assúmpserat, quasi in aliéno nascebátur.

R. Beáta víscera Maríæ Vírginis, quæ portavérunt ætérni Patris Fílium: et beáta úbera, quæ lactavérunt Christum Dóminum:
* Qui hódie pro salúte mundi de Vírgine nasci dignátus est.
V. Dies sanctificátus illúxit nobis: veníte, gentes, et adoráte Dóminum.
R. Qui hódie pro salúte mundi de Vírgine nasci dignátus est.

Lectio 8

Léctio sancti Evangélii secúndum Lucam

Luc 2:15-20

In illo témpore: Pastóres loquebántur ad ínvicem: Transeámus usque Béthlehem, et videámus hoc verbum, quod factum est, quod Dóminus osténdit nobis. Et réliqua.

Homilía sancti Ambrósii Epíscopi

Lib. 2 in cap. 2. Lucæ, circa medium

Vidéte Ecclésiæ surgéntis exórdium: Christus náscitur, et pastóres vigiláre cœpérunt; qui géntium greges, pécudum modo ante vivéntes, in caulam Dómini congregárent, ne quos spiritálium bestiárum per offúsas nóctium ténebras pateréntur incúrsus. Et bene pastóres vígilant, quos bonus pastor infórmat. Grex ígitur pópulus, nox sǽculum, pastóres sunt sacerdótes. Aut fortásse étiam ille sit pastor, cui dícitur: Esto vígilans, et confírma. Quia non solum epíscopos ad tuéndum gregem Dóminus ordinávit, sed étiam Angelos destinávit.

R. Verbum caro factum est, et habitávit in nobis:
* Et vídimus glóriam ejus, glóriam quasi Unigéniti a Patre, plenum grátiæ et veritátis.
V. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil.
R. Et vídimus glóriam ejus, glóriam quasi Unigéniti a Patre, plenum grátiæ et veritátis.
V. Glória Patri, et Fílio, * et Spirítui Sancto.
R. Et vídimus glóriam ejus, glóriam quasi Unigéniti a Patre, plenum grátiæ et veritátis.

Lectio 9

Léctio sancti Evangélii secúndum Joánnem

Joannes 1:1-14

In princípio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Et réliqua.

Homilía sancti Augustíni Epíscopi

Tract. 1 in Joann., circa médium

Ne vile áliquid putáres quale consuevísti cogitáre, cum verba humána soléres audíre, audi quid cógites: Deus erat Verbum. Exeat nunc néscio quis infidélis Ariánus, et dicat quia Verbum Dei factum est. Quómodo potest fíeri, ut Verbum Dei factum sit, quando Deus per Verbum fecit ómnia? Si et Verbum Dei ipsum factum est: per quod áliud verbum factum est? Si hoc dicis, quia hoc est verbum Verbi, per quod factum est illud; ipsum dico ego únicum Fílium Dei. Si autem non dicis verbum Verbi, concéde non factum, per quod facta sunt ómnia. Non enim per seípsum fíeri pótuit, per quod facta sunt ómnia. Crede ergo Evangelístæ.

Te Deum laudámus: * te Dóminum confitémur.
Te ætérnum Patrem * omnis terra venerátur.
Tibi omnes Ángeli, * tibi Cæli, et univérsæ Potestátes:
Tibi Chérubim et Séraphim * incessábili voce proclámant:
(Fit reverentia) 

Sanctus, Sanctus, Sanctus * Dóminus Deus Sábaoth.
Pleni sunt cæli et terra * majestátis glóriæ tuæ.
Te gloriósus * Apostolórum chorus,
Te Prophetárum * laudábilis númerus,
Te Mártyrum candidátus * laudat exércitus.
Te per orbem terrárum * sancta confitétur Ecclésia,
Patrem * imménsæ majestátis;
Venerándum tuum verum * et únicum Fílium;
Sanctum quoque * Paráclitum Spíritum.
Tu Rex glóriæ, * Christe.
Tu Patris * sempitérnus es Fílius.
(Fit reverentia)
Tu, ad liberándum susceptúrus hóminem: * non horruísti Vírginis úterum.
Tu, devícto mortis acúleo, * aperuísti credéntibus regna cælórum.
Tu ad déxteram Dei sedes, * in glória Patris.
Judex créderis * esse ventúrus.
(Sequens versus dicitur flexis genibus)
Te ergo quǽsumus, tuis fámulis súbveni, * quos pretióso sánguine redemísti.
Ætérna fac cum Sanctis tuis * in glória munerári.
Salvum fac pópulum tuum, Dómine, * et bénedic hereditáti tuæ.
Et rege eos, * et extólle illos usque in ætérnum.
Per síngulos dies * benedícimus te.
(Fit reverentia, secundum consuetudinem)
Et laudámus nomen tuum in sǽculum, * et in sǽculum sǽculi.
Dignáre, Dómine, die isto * sine peccáto nos custodíre.
Miserére nostri, Dómine, * miserére nostri.
Fiat misericórdia tua, Dómine, super nos, * quemádmodum sperávimus in te.
In te, Dómine, sperávi: * non confúndar in ætérnum.

One of the practices I meant to cultivate this Advent was to attend regularly to the Stational Churches at Rome; but alas I only checked in occasionally and don't think I ever did note any of them here, unless Dom Prosper had mentioned them in L'Année liturgique. I could begin during Christmastide. I could begin in Lent. Hmm. 

Have been listening to the carols sung during the procession à la Crèche whilst in the kitchen attending to cakes and dinner. The Infant has been offered incense and the Celebrant, deacon, subdeacon and other ministers in procession are now approaching the altar, to the joyous accompaniment of a well done Les Anges dans nos campagnes-- Gloria in excelsis Deo indeed. Now the Introit.

Introitus. Ps. 2, 7. Dóminus dixit ad me: Fílius meus es tu, ego hódie génui te. Ps. ib., 1. Quare fremuérunt gentes: et pópuli meditáti sunt inánia? ℣. Glória Patri.

Marc-Antoine Charpentier's Messe de Minuit.

Oratio. Deus, qui hanc sacratíssimam noctem veri lúminis fecísti illustratióne claréscere: da, quǽsumus; ut, cujus lucis mystéria in terra cognóvimus, ejus quoque gáudiis in cœlo perfruámur: Qui tecum vivit.

Léctio Epístolæ beati Pauli Apóstoli ad Titum.
Tit. 2, 11-15.
Caríssime: Appáruit grátia Dei Salvatóris nostri ómnibus homínibus, erúdiens nos, ut, abnegántes impietátem et sæculária desidéria, sóbrie et juste et pie vivámus in hoc sǽculo, exspectántes beátam spem et advéntum glóriæ magni Dei et Salvatóris nostri Jesu Christi: qui dedit semetípsum pro nobis: ut nos redímeret ab omni iniquitáte, et mundáret sibi pópulum acceptábilem, sectatórem bonórum óperum. Hæc lóquere et exhortáre: in Christo Jesu, Dómino nostro.

Graduale. Ps. 109, 3 et 1. Tecum princípium in die virtútis tuæ: in splendóribus Sanctórum, ex útero ante lucíferum génui te. ℣. Dixit Dóminus Dómino meo: Sede a dextris meis: donec ponam inimícos tuos, scabéllum pedum tuórum.

Splendid, splendid.

Allelúja, allelúja. ℣. Ps. 2,7. Dóminus dixit ad me: Fílius meus es tu, ego hódie génui te. Allelúja.

✠ Sequéntia sancti Evangélii secundum Lucam. 
Luc. 2, 1-14.
In illo témpore: Exiit edíctum a Cǽsare Augústo, ut describerétur univérsus orbis. Hæc descríptio prima facta est a prǽside Sýriæ Cyríno: et ibant omnes ut profiteréntur sínguli in suam civitátem. Ascéndit autem et Joseph a Galilǽa de civitáte Názareth, in Judǽam in civitátem David, quæ vocatur Béthlehem: eo quod esset de domo et fámilia David, ut profiterétur cum María desponsáta sibi uxóre prægnánte. Factum est autem, cum essent ibi, impléti sunt dies, ut páreret. Et péperit fílium suum primogénitum, et pannis eum invólvit, et reclinávit eum in præsépio: quia non erat eis locus in diversório. Et pastóres erant in regióne eádem vigilántes, et custodiéntes vigílias noctis super gregem suum. Et ecce, Angelus Dómini stetit juxta illos, et cláritas Dei circumfúlsit illos, et timuérunt timóre magno. Et dixit illis Angelus: Nolíte timére: ecce enim, evangelízo vobis gáudium magnum, quod erit omni pópulo: quia natus est vobis hódie Salvátor, qui est Christus Dóminus, in civitáte David. Et hoc vobis signum: Inveniétis infántem pannis involútum, et pósitum in præsépio. Et súbito facta est cum Angelo multitúdo milítiæ cœléstis, laudántium Deum et dicéntium: Glória in altíssimis Deo, et in terra pax hóminibus bonæ voluntátis.

Offertorium. Ps. 95,11 et 13. Læténtur cœli et exsúltet terra ante fáciem Dómini: quóniam venit.

The Tollite hostias, the final chorus of Camille Saint-Saëns's Oratorio de Noël, will be sung at the incensing of the altar. 

Secreta. Accépta tibi sit, Dómine, quǽsumus, hodiérnæ festivitátis oblátio: ut, tua gratia largiénte, per hæc sacrosáncta commércia, in illíus inveniámur forma, in quo tecum est nostra substántia: Qui tecum vivit.

Communio. Ps. 109, 3. In splendóribus Sanctórum, ex útero ante lucíferum génui te.

César Franck's Panis Angelicus, created for his Mass op 12 in 1861, and Adeste fideles, harmonised by the Schola's Nicholas Vardon, will also be sung at the Communion.

Postcommunio. Da nobis, quǽsumus, Dómine, Deus noster: ut, qui Nativitátem Dómini nostri Jesu Christi mystériis nos frequentáre gaudémus; dignis conversatiónibus ad ejus mereámur perveníre consórtium: Qui tecum.

And at the sortie des clercs, the Divine Infant is greeted with the 19th century noël, Il est né le divin enfant, harmonised by Maxime Kovalevsky.

Pray for Father Grodziski! For all those who are due our prayers at this holy season of course.... 

LDVM

Saint-Eugène-Sainte-Cécile, Dom Prosper Guéranger OSB, Dom Laurence Shepherd OSB